Non venal / Res communis omnium é un libro que escapa das categorías comúns da literatura contemporánea para ofrecérsenos como manifesto, poema longo, corpo político e declaración existencial. A obra de Alberte Momán é unha proposta estética e ideolóxica que se constrúe dende as marxes: unha voz que nace do desacougo, da ferida, da pulsión erótica e do rexeitamento da norma como única vía de habitabilidade no mundo.
Desde a súa estrutura, xa se evidencia o carácter fragmentario e múltiple do libro: dividido en pequenas unidades textuais —moitas delas en forma de prosa poética—, que combinan reflexión, sensualidade, crítica e lirismo, Non venal é tanto un exercicio de desobediencia como unha tentativa de reconstrución desde a identidade e o corpo.
Corpo, culpa e desexo: poética da insurxencia
A primeira metade do libro presenta un discurso atravesado pola culpa como materia fundacional da experiencia. A culpa, di o texto, é o que conforma o ser, o que guía os xestos, o que leva á submisión. Pero lonxe de quedar aí, Momán denuncia ese mecanismo como dispositivo de control social, como ferramenta simbólica do patriarcado e do capitalismo afectivo.
O corpo —especialmente o corpo feminino e disidente— é presentado como espazo de loita e pracer. A partir de escenas explícitas, de gran densidade sensorial e cargadas de erotismo político, o texto desafía as convencións do decoro e da representación tradicional do sexo. A sexualidade non aparece aquí como pracer burgués, senón como acto de insurrección, como linguaxe que escapa ao poder, como vehículo de verdade, de conexión e de liberación.
Neste sentido, Momán dialoga coa tradición queer, feminista e anarquista da escrita desde o corpo, inseríndose na liña de pensadoras como Monique Wittig, Paul B. Preciado ou Virginie Despentes, mais sen renunciar a unha voz propia, profundamente lírica e galega.
A palabra como materia viva
Outro dos eixos da obra é a reflexión sobre a linguaxe. O texto presenta unha autoconciencia metapoética: a palabra é amada, saboreada, pronunciada con desexo, tratada coma corpo vivo. É tamén arma, refuxio, ferramenta de loita. A linguaxe ten aquí unha carga física: pronunciar, nomear, escribir son actos de resistencia, de pertenza e de redefinición do mundo.
Nun dos fragmentos máis reveladores, a voz poética di que “gústalle as palabras porque se ofrecen sen pertencer a ninguén”. Esta afirmación contén toda a ética do libro: o desexo da liberdade radical, a negación da propiedade (sobre o corpo, sobre a palabra, sobre o outro) e a aposta pola comunidade e a horizontalidade.
Desaprender para vivir: crítica social e desmontaxe do sistema
A parte central da obra, especialmente nos fragmentos titulados Desaprender, Evasión e Remate, funciona como un auténtico manifesto contra o sistema. Momán cuestiona o canon, o xénero, a propiedade, o traballo, a identidade e a nación. O seu suxeito poético renuncia ao nome, á roupa, ao crédito, á moral e mesmo ao tempo histórico. Desfai toda categoría imposta para fundar unha nova forma de estar no mundo: unha existencia disidente, irreverente, revolucionaria.
Este proceso de “desaprender” é presentado como un rito de pasaxe, como unha viaxe cara a unha identidade múltiple e fluída, onde as relacións humanas se redefinen dende o coidado e a liberdade. Hai unha constante reivindicación da alteridade como forma de vida, e da exclusión como lugar de creación.
A voz poética reclama o dereito a redefinirse sen medos, sen límites, sen modelos. O corpo xa non se ofrece como territorio conquistado, senón como espazo sagrado, político e indivisíbel.
A estética da liña de fuga
Unha das imaxes recorrentes da obra é a das “liñas de fuga”, termo que lembra inevitablemente a Gilles Deleuze e Félix Guattari. Estas liñas simbolizan os camiños alternativos, as derivas, as rutas que escapan ao centro, á norma, ao sistema. Son tamén símbolo da esperanza, da resistencia, da imaxinación creadora.
A voz que transita Non venal percorre eses camiños de fuxida sen destino fixo, sen mapa, improvisando co corpo e coa palabra. O importante non é chegar, senón ser en tránsito, redefinir cada paso, construír un camiño que non existía antes de comezar a camiñar.
Esta dimensión nómade, desarraigada e radicalmente autónoma marca toda a obra. O eu poético non busca integración nin reconciliación: busca simplemente a verdade do desexo, do instante e da vontade.
Sororidade e revolución: a escrita desde as marxes
A derradeira parte da obra artéllase como unha suma de reflexións políticas en clave lírica. Aparece con forza a voz colectiva: xa non se trata dun “eu”, senón dun “nós” que resiste, que loita, que se acompaña. “As que dormen sobre a palla”, “as que se esfían”, “as que se desposúen”... son as protagonistas dun novo relato onde o amor, a sororidade e a loita non son excluíntes.
A proposta de Momán é profundamente política: o pracer como forma de revolución, o coidado como estratexia combativa, a escritura como acción transformadora. O libro remata con forza simbólica: a voz que berra fronte ao mundo, que rasga a pel das institucións, que se afirma con rotundidade desde o límite.
Conclusión: unha obra necesaria e incandescente
Non venal / Res communis omnium é moito máis que un libro: é un dispositivo de subversión, unha arma poética, unha carta de amor e de guerra. Momán propón unha experiencia literaria extrema, intensa, provocadora e fondamente humana.
Escrito cunha linguaxe poderosa, cunha sensibilidade política afiada e cun compromiso estético total, este libro interpela, emociona, doe e transforma. É unha lectura para persoas valentes, para quen desexa pensarse fóra da norma, para quen necesita reconstruírse despois da destrución.
É, en suma, unha obra fundamental na literatura galega contemporánea: por audacia, por beleza, por necesidade.