A Poética da Fenda e do Silencio: Recensión de "Treme o dedo sobre a liña escrita" de Alberte Momán Noval
O autor non só compila tres traballos, senón que crea un corpus orgánico onde cada parte dialoga coas outras, representando quizais estadios sucesivos dun mesmo proceso de alienación e busca. A extensión e a profundidade dos temas abordados esixen unha análise pormenorizada de cada un dos seus compoñentes, para logo comprender a tese unificadora que vertebra a totalidade da obra.
I. O Silencio: Anatomía da Dor Relacional
O primeiro libro, "O Silencio," establece de inmediato un ton dramático e inequivocamente persoal. Estruturado teatralmente en "Acto primeiro," "Acto segundo" e "Acto terceiro," e salpicado de instrucións escénicas como <<pausa>>, <<pausa longa reflexiva>>, ou <<unha pausa necesaria para a reconciliación co propio ser antes de dar continuación ao relato>>, o texto transcende a lírica tradicional para converterse nunha sorte de monólogo interior ou performance escrita. É a crónica dunha traxedia relacional cuxo xerme é, como o seu nome indica, a ausencia de palabra.
O silencio non é aquí un espazo de paz ou introspección, senón un axente patóxeno, a "único mal sen remedio que medra até ocupar todo o espazo posible," como se formula no Acto Primeiro. Momán mergúllase na dinámica de parella ou de convivencia onde a falta de expresión xustificada só pola indiferenza ou o medo se converte en dor que <<lacera, lesionando un outro corpo>>. Este sufrimento é descrito en termos de contaxio e metástase, onde a dor propia se alimenta da dor allea, creando unha dependencia tóxica: <<Alimentarse da allea como da propia / Recorrer á doutros para sentirse saciado / aínda que nunca se perciba que tal necesidade foi realmente cuberta>>. O poeta atopa na anguria unha materia prima para a existencia: "A dor era a materia coa que construíra unha existencia."
O Acto Segundo introduce a Soidade como a consecuencia directa do silencio inicial e como unha forma de berrar ao mundo contra o "exceso de estímulos" e o "balbordo." Neste punto, o persoal conecta co social: a soidade é a distancia entre a sociedade e a conciencia social. A frustración xera violencia, e a violencia revélase na imaxe cruenta das pingas de sangue no azulexo branco do cuarto de baño. A violencia é, paradoxalmente, a máxima expresión do poder adquirido por quen se illa e teme a confrontación. Esta sección remata coa culpa (forma de tortura madura e desapiadada) e a necesidade de desaprender para poder verbalizar e liberarse das emocións.
Finalmente, o Acto Terceiro é a amplificación da mácula. O eu lírico aníñase sobre as manchas de sangue, recoñecendo naquelas a historia do seu propio exilio, forxado tras a primeira incomprensión. A Ira convértese no "único motor de devastación" e na "única calor que experimentara en vida." A obra culmina cunha reflexión metaliteraria onde o autor recoñece que romper o silencio sempre foi o fin último da súa escrita, transformando a experiencia persoal en bagaxe reflexiva.
II. Oxímoro dadá. Lóxica ficción: Fragmentación e Crítica Cibernética
O segundo poemario, "Oxímoro dadá. Lóxica ficción," supón un cambio radical de rexistro e de estilo. Tras a densidade narrativa e emocional de "O Silencio," Momán emprega agora o fragmento, o aforismo e o non sequitur para abordar a complexidade da linguaxe, a lóxica da ficción e a irrupción do dixital. A influencia do movemento Dadaista é palpable na destrución da sintaxe e na contraposición de elementos (o oxímoro), mentres que a "Lóxica Ficción" apunta á natureza auto-referencial e paradoxal da realidade moderna.
A linguaxe xa non é un vehículo de emoción, senón un obxecto de estudo, político e diluídor de significados. Os versos son curtos, incisivos, e xogan coas dobres negacións e os conceptos opostos: "o silencio nunca é o silencio," "mañá nunca é outro día," "a adquisición implica sempre unha perda." O poeta desafía as convencións do tempo e do espazo, introducindo secuencias numéricas (Fibonacci: "cero un un dous tres cinco oito trece") e constantes matemáticas ("tres catorce quince noventa e dous") para subliñar a arbitrariedade da orde e a inutilidade da certeza.
O tema central é a fenda entre o real (o vivido) e a realidade (o percibido/construído): <<a realidade nunca devén no real>>. Esta distancia é magnificada pola tecnoloxía e a inercia social, que pecha as portas de contacto real, deixando só "a porta número tres," unha porta branca nunha estancia branca, cegada polo exceso de luz; unha "entrada sen saída." A aparición do concepto de POESIA CYBORG nesta sección marca un fito, situando a obra na vangarda da crítica cultural. O ser humano é xa unha engrenaxe, unha liña recta feita de retallos que se confina nun "exilio intramuros," onde a experiencia real é substituída por unha experiencia non vivida, por unha simulación.
A culminación desta sección chega coa descrición da viaxe, onde "a carne fúndese co plástico e o tempo é só luz." É unha fusión da tecnoloxía co corpo, un tránsito onde todas as imaxes se integran no observador <<como vivencias / reais>>. Con todo, este mil anos en un só segundo do real non proporciona tregua, senón "a vida como unha inercia," e o desexo de evasión é ineludible. O oxímoro final, <<aliméntome do oxímoro para xogar cos contrarios / como unha imaxe especular nunha construción social>>, resume a estratexia poética: usar a contradición lingüística para espellar e desvelar a contradición social.
III. Mión: A Metamorfose e o Tránsito do Corpo Cyborg
O terceiro poemario, "Mión," funciona como unha síntese e unha resolución (ou, polo menos, unha continuación) dos conflitos plantexados nos dous libros anteriores. O ton volve ser máis contemplativo e lírico, aínda que profundamente marcado pola conciencia da fractura. "Mión" é o libro do tránsito, da metamorfose e da busca do fogar, que xa non se atopa nun lugar estático, senón no propio camiñar.
A metáfora da viaxe é fundamental. O poeta recoñece que "o traxecto era o verdadeiro fin último" e que "o fogar constrúese camiñando / e a familia é só aquela que avanza canda nós." O corpo convértese no "territorio paradigma de toda distancia," unha figura efémera que se imaxina un avatar frustrado ou migra <<coas aves buscando a calor>> e queima as súas alas. A distancia, tanto física como emocional, convértese nunha nova dimensión, chea da memoria da lama e o cheiro a queimado pola non existencia da nova configuración da materia.
O concepto de transito cyborg desenvólvese aquí con máis claridade. O cyborg é a consecuencia da elección, a perda de sensibilidade nas xemas e a cegueira pola inmensidade sen barreiras do virtual. A necesidade recalcitrante de asumir e mellorar o corpo confronta a abstracción do avatar, unha imaxe fixada na retina doutro, un corpo sen imaxe ou unha imaxe sen corpo. A dor do desexo insatisfeito (o <<dóeme o teu rastro como desexo insatisfeito>>) e a fame estéril do que se alimenta do virtual subliñan a frustración deste novo eu.
"Mión" aborda a exclusión e o exilio como a recompensa do coñecemento. O regreso nunca é unha vía de dobre sentido, senón que trae consigo <<a mácula da consciencia do coñecemento / a ferida do abandono que non se esquece>>. Con todo, a sección remata coa esperanza do contacto, aínda que este sexa virtual. O eu lírico avanza cara a unha silueta esperada: <<o fermoso é intanxible como o corpo o avatar / lonxe a transformación o cyborg>>. No clímax do encontro, o eu fúndese co outro: <<a túa pupila engóleme paso a formar parte da túa retina / son a figura que alimenta a paisaxe>>. Esta é a resolución final (e talvez temporal): a aceptación de ser a abstracción, a imaxe que perdura na retina do outro, para <<permanecer para sentir que son en ti / que formo parte>>.
IV. A Tese Unificadora: Treme o Dedo sobre a Liña
O título, "Treme o dedo sobre a liña escrita," condensa a filosofía poética do conxunto. O dedo que treme é o medo ao xuízo e o risco da expresión. É a ansiedade do escritor que sabe que ao romper o silencio acepta a responsabilidade sobre as consecuencias e as interpretacións posibles e imposibles. Este volume non é só unha colección de poemas, senón un ensaio en verso sobre a condición humana na era da incomunicación dixital.
A obra de Momán Noval establece unha liña de investigación poética que vai do psíquico ao sociolóxico, e do emocional ao tecnolóxico. "O Silencio" pon nome á dor interna e á súa orixe na falla comunicativa; "Oxímoro dadá. Lóxica ficción" deconstrúe as ferramentas (a linguaxe e a lóxica) que nos fallaron; e "Mión" presenta as consecuencias da procura dun novo ser (o cyborg) no exilio contemporáneo.
O uso sistemático de cursivas e parénteses (<<pensou para si>>, <<pausa tres>>, <<termo de min>>) non é un mero recurso estilístico, senón que crea unha polifonía interna, permitindo que a voz do poeta dialogue, se corrixa, ou se instrúa a si mesma. Esta meta-linguaxe é crucial para entender a profundidade reflexiva do volume.
V. Conclusión: A Resonancia da Ausencia
"Treme o dedo sobre a liña escrita" é un libro valente, denso e formalmente innovador. Alberte Momán Noval demostra unha mestría na modulación dos rexistros, pasando da intensidade dramática á precisión aforística e de aí á meditación lírica. A súa poesía non ofrece respostas doadas, senón que expón con crueza as fendas da existencia e a dor da ausencia. A obra é un espello onde a identidade se desmembra en avatares e cyborgs, buscando desesperadamente a compaña e o contacto nun mundo que premia a distancia e o silencio.
A súa contribución á lírica galega actual é significativa, non só pola súa calidade intrínseca, senón polo seu diálogo explícito coas preocupacións máis actuais: o transhumanismo, a virtualidade e a psicopatoloxía da rede. É un volume que esixe e recompensa a atención do lector, ofrecendo un profundo e complexo mapeo da alma contemporánea. Lonxe de ser un libro fácil, é unha lectura fundamental para quen desexe entender as novas derivas da poesía galega e o seu compromiso coa articulación do inarticulable. Este é un traballo que permanecerá tremendo, vivo e resoante, moito despois de que o dedo do lector se retire da última liña escrita.