Introdución
A seiva calcinada é un libro que non deixa indiferente. Desde o título, xa nos sitúa ante unha imaxe contraditoria: a seiva é símbolo de vida, fluído vital que percorre as árbores e garante a súa subsistencia; mais aquí aparece calcinada, abrasada, destruída polo lume. A linguaxe, que tamén pode ser entendida como seiva, está neste poemario atravesada pola combustión, pola fractura, pola ruína.
Alberte Momán Noval constrúe nesta obra unha proposta radical que non se limita a ofrecer poemas líricos, senón que se adentra nun territorio híbrido, onde o erótico, o político, o filosófico e o social se entretecen. Non é unha poesía do consolo nin da beleza ornamental: é unha poesía que busca incomodar, que aposta polo exceso, pola obscenidade, pola ruptura sintáctica, pola ironía devastadora.
A edición en tres linguas —galego, castelán e italiano— engade unha capa de complexidade. Cada versión non é unha tradución servil, senón unha variación que dialoga coa outra. A multiplicidade lingüística subliña a idea de que non hai un único léxico válido, senón que a palabra é sempre materia en movemento, susceptible de transformarse e expandirse.
O que segue é unha análise crítica ampla do poemario, dividida en varios apartados: corpo e pracer, crítica social, dimensión filosófica, reflexión sobre a linguaxe, estilo fragmentario e valoración global.
1. O corpo e o pracer: eros entre o goce e a norma
Un dos eixes centrais do libro é a presenza do corpo. Desde o primeiro fragmento, onde o seme se deita sobre o paxaro de lume, a sexualidade irrompe cunha forza brutal. Non hai aquí ningún intento de edulcorar a experiencia erótica: o sexo é descrito na súa dimensión máis crúa, viscosa, entre o pracer e a violencia.
O eu poético rexeita explicitamente a visión idealizada do amor. “Se todo isto é o amor / prefiro pasar ao segundo prato”, lemos, nunha declaración que dinamita a concepción romántica. O erotismo móstrase como intercambio de dominación e sometemento, como campo atravesado pola norma social e polo imperativo legal.
Hai un xogo constante co poder: a man que azouta, a práctica carnal por mandato xurídico, a relación entre pracer e castigo. O corpo é un espazo de goce, si, pero tamén de disciplina e control. Esta visión conecta coa crítica foucaultiana das institucións: a sexualidade non é un ámbito libre, senón un lugar onde se inscribe o poder.
O uso da obscenidade é deliberado. Momán non emprega un vocabulario cru por afán de escándalo, senón como estratexia de coñecemento. A linguaxe obscena serve para romper a censura, para facer visible o que a moral dominante tenta ocultar. O lector vese obrigado a enfrontarse con imaxes incómodas, e nese choque xorde a posibilidade de reflexión.
2. A crítica social: traballo, alienación e privilexio
Outro dos grandes temas do poemario é o traballo. Nun dos fragmentos máis intensos, o eu poético evoca a súa experiencia nun obradoiro téxtil. O sufrimento individual aliméntase dun corpo maior, dun engrenaxe descomunal que o supera e o absorbe. É unha imaxe clara da alienación: o traballador convertido en peza dunha maquinaria impersoal.
Mais o texto engade unha volta máis. Ese mesmo sistema que explota é tamén o que educa. Grazas a el, o suxeito aprende a ler, a escribir, a moverse polas normas e polas leis. A alfabetización aparece presentada como un privilexio, non como un dereito universal. O eu poético recoñece que esa ferramenta lle permitiu asinar un contrato con plena consciencia, mentres outros non tiveron esa sorte.
Este xiro é moi significativo: a educación, que adoita ser vista como motor de emancipación, aparece aquí como mecanismo de desigualdade. Saber ler convértese nunha fronteira que separa quen pode comprender o seu destino de quen queda á marxe. Momán denuncia así a violencia estrutural dun sistema que fai da alfabetización un filtro de exclusión.
O libro, pois, non só fala do pracer e da carne, senón tamén das condicións materiais da existencia. O traballo, a explotación e o privilexio da palabra escrita forman parte da mesma rede de poder que regula tamén a sexualidade. A crítica social é, polo tanto, inseparable da análise do corpo.
3. Filosofía e ironía: Zaratustra na era do consumo
A presenza de Zaratustra constitúe unha das operacións máis irónicas do poemario. Momán recupera a figura nietzscheana, pero dálle unha volta demoledora: “Zaratustra / non era un emigrante sen papeis / era un burgués con pasaporte / e tarxeta de crédito”. A solemnidade filosófica esfarelase ante a caricatura contemporánea.
O superhome, que en Nietzsche aparecía como ideal de superación, convértese aquí nunha figura impotente, incapaz de aparecer nin sequera na portada dun cómic. A ironía serve para desmontar os mitos modernos e poñer de manifesto a súa irrelevancia na sociedade actual.
Esta operación non supón un rexeitamento da filosofía, senón unha desacralización. Momán mostra como as grandes categorías filosóficas poden ser absorbidas pola lóxica do consumo e da burguesía, perdendo a súa forza crítica. Zaratustra xa non é guía espiritual, senón turista con tarxeta de crédito.
4. A linguaxe como campo de batalla
Se hai un tema que atravesa todo o libro, ese é o da linguaxe. A seiva calcinada é, en boa medida, unha meditación sobre os límites da palabra. O eu poético insiste en que cómpre un novo léxico, afastado da perversión do mal imposto, construído a partir do pracer do que aínda queda por aprender.
A linguaxe herdada —a da educación formal, a da norma, a do dereito— preséntase como insuficiente, contaminada, incapaz de dar conta da experiencia. Por iso o estilo do poemario é fragmentario, roto, cheo de imaxes violentas e de obscenidades. Non hai discurso lineal: hai golpes, destelos, frases interrompidas que obrigan a recompoñer o sentido.
A metáfora da seiva calcinada exprésao perfectamente. A seiva, fluído vital, está aquí abrasada, convertida en cinza. Mais esa combustión é condición necesaria para o renacemento. Só queimando o léxico herdado pode xurdir unha palabra nova. A obra é, así, unha declaración de ruína e ao mesmo tempo unha aposta pola invención.
5. Estilo e estrutura fragmentaria
Formalmente, o libro está composto por fragmentos breves, separados por signos (§ ou ~). Non hai continuidade narrativa nin unidade temática: cada sección funciona como un corte, como unha irrupción. O lector non pode abandonarse á fluidez, senón que debe reconstruír os sentidos a partir das fracturas.
O ritmo é híbrido: ás veces lírico, ás veces narrativo, ás veces próximo ao aforismo filosófico. Esta oscilación constante xera desconcerto, mais tamén dinamismo. O poemario está en movemento permanente, coma a seiva que circula, aínda que aquí o faga abrasada.
A sintaxe é deliberadamente quebrada. Abundan os encabalgamentos abruptos, as frases inacabadas, as interrupcións. Esta estilística da fractura contribúe a crear un clima de incomodidade, que é precisamente o obxectivo da obra.
6. A incomodidade como estratexia
Un elemento esencial de A seiva calcinada é a súa aposta pola incomodidade. Momán non quere seducir ao lector nin ofrecerlle un refuxio estético. Ao contrario, somérxeo en imaxes obscenas, en ironías corrosivas, en críticas feroces. A incomodidade convértese así nun método de coñecemento.
O lector, ao sentirse interpelado e descolocado, vese obrigado a cuestionar os seus propios presupostos. O poemario actúa como dispositivo crítico que desestabiliza certezas e abre espazo para a reflexión.
Esta estratexia conecta con tradicións experimentais e vangardistas, pero en Momán ten un matiz propio: a incomodidade non é só un xogo formal, senón un xesto ético e político. A poesía é aquí resistencia, confrontación, risco.
7. Valoración crítica
A seiva calcinada é unha obra esixente, que demanda un lector disposto a soportar a fragmentación e a violencia verbal. Non é un libro amable nin sinxelo, pero si profundamente necesario. Na súa radicalidade, propón unha experiencia de lectura intensa, que atravesa o corpo, a sociedade, a filosofía e a linguaxe.
O poemario destaca pola súa polifonía temática. É, ao mesmo tempo, erótico, político, social e filosófico. Esa mestura, lonxe de diluír a mensaxe, intensifícaa, pois reflicte a complexidade do mundo contemporáneo.
No contexto da poesía galega actual, Momán ocupa un lugar singular. A súa escrita non busca a harmonía nin a tradición, senón a ruptura. A seiva calcinada confirma a súa aposta por unha poesía radical, incómoda, que fai da fractura e da ruína o punto de partida para a invención dun novo léxico.
Conclusión
En definitiva, A seiva calcinada é un poemario que converte a palabra en campo de batalla. O corpo, o traballo, a filosofía e a crítica social aparecen entrelazados nun estilo fragmentario e abrasivo. A seiva calcinada é a linguaxe herdada, queimada para permitir a emerxencia dunha palabra nova.
A obra de Alberte Momán Noval reivindica a necesidade de inventar un léxico outro, capaz de nomear a experiencia sen someterse ás imposicións do poder. Non ofrece certezas, senón cinzas; non ofrece consolo, senón incomodidade. Mais desa incomodidade nace a posibilidade de pensar doutro xeito.
Con este libro, Momán reafírmase como unha das voces máis radicais da literatura galega contemporánea, un autor que entende a poesía como resistencia, risco e creación dun horizonte novo.