Título: Bosquexos para unha distopía
1. Novembro
O primeiro relato, “Novembro”, é o máis extenso e complexo do volume, e funciona case como un mural narrativo coral, no que múltiples vidas se cruzan arredor dun mesmo feito tráxico: o suicidio dun home obeso, Manuel, que cae desde o seu piso e acaba coas vidas dun músico de rúa e dun viandante, Efrén. A partir dese núcleo dramático, Alberte Momán constrúe unha rede de voces e perspectivas que van ofrecendo distintas lecturas do acontecido.
O relato non se limita a narrar o suceso como un feito illado, senón que o amplía en círculos concéntricos: a camareira Lucía, o técnico Mario, Ernesto o comercial fanfarrón, Marta —a viúva de Efrén— ou Maura, unha muller atrapada nun matrimonio opresivo, van ofrecendo as súas versións e percepcións, todas elas tinguidas pola precariedade, a alienación e unha sensación constante de baleiro. Mesmo Darío, rapaz cunha discapacidade intelectual, introduce unha mirada inocente pero non exenta de dureza sobre un mundo que o deixa á marxe.
A forza de “Novembro” reside na capacidade do autor para ensamblar estes fragmentos de vidas nun mosaico narrativo que lembra, en certo modo, ás técnicas de John Dos Passos en Manhattan Transfer ou ás perspectivas múltiples da narrativa posmoderna. O relato constrúe unha cidade gris, case distópica, onde a casualidade dun accidente serve para amosar a falla de redes de coidado, a deshumanización e o carácter fungible das persoas. O suicidio de Manuel, máis ca un xesto individual, é o síntoma dun fracaso colectivo: o da sociedade neoliberal que devora aos seus membros máis vulnerables.
Narrativamente, Momán emprega unha prosa minuciosa, cargada de detalles triviais que, lonxe de seren irrelevantes, subliñan a mecánica repetitiva das vidas urbanas. O ton oscila entre o descarnado e o irónico, como cando describe a morte de Manuel ou as reaccións grotescas de Ernesto, que converte a desgraza nun espectáculo cómico para os demais clientes do bar. A mestura de rexistros —realista, grotesco, lírico en certas pasaxes— produce unha lectura densa e incómoda, mais profundamente efectiva.
“Novembro” é, por tanto, un relato polifónico, que non dá respostas fáciles nin pecha o seu sentido nunha única interpretación. Funciona como diagnóstico da degradación social contemporánea, unha auténtica distopía cotiá que non precisa de escenarios futuristas para resultar opresiva. O mes de novembro, asociado coa morte e coa decadencia, convértese nunha metáfora temporal que envolve todo o relato.
2. Eufemismo un e dous
O segundo texto do libro leva un título significativo: “Eufemismo un e dous”. A propia palabra “eufemismo” remite á idea de disfrazar a realidade, de encubrila baixo formas máis amables ou socialmente aceptables. Momán emprega esa noción como eixo temático para retratar situacións nas que a linguaxe e a percepción manipulan a verdade, creando capas de distorsión que afastan aos personaxes do núcleo da súa propia experiencia.
O relato desdóbrase en dúas partes (“un” e “dous”), que funcionan como variacións dun mesmo motivo: a mentira necesaria —ou autoimposta— para sobrevivir no medio dunha realidade brutal. Os protagonistas viven inmersos en dinámicas nas que se agocha o dor, a violencia ou a desesperanza, preferindo substituílas por formas edulcoradas. O eufemismo, neste contexto, non é só lingüístico: é vital.
Formalmente, Momán opta aquí por unha narración máis fragmentaria e elíptica ca en “Novembro”. O relato non se constrúe tanto sobre un acontecemento central senón sobre a acumulación de pequenas escenas, onde a tensión provén do que non se di, do que fica soterrado baixo palabras de aparente neutralidade. Esa técnica conecta con recursos da narrativa minimalista contemporánea e coa tradición kafkiana da opresión sen rostro.
O ton é seco, case clínico, e iso reforza a idea de que o eufemismo funciona como mecanismo de defensa. As personaxes non poden enfrontarse directamente ao horror da súa existencia, e prefiren recorrer a unha linguaxe que dilúe ou posterga o conflito. Ao mesmo tempo, o propio lector vese obrigado a encher os ocos e interpretar a violencia que latexa de fondo.
No plano temático, “Eufemismo un e dous” insiste nunha das liñas recorrentes na obra de Alberte Momán: a crítica á banalización da dor, á maneira en que a sociedade contemporánea evita nomear as cousas polo seu nome, agochando a pobreza, a exclusión ou a violencia de xénero baixo fórmulas inofensivas. O relato é, pois, un exercicio de desenmascaramento: amosa como os eufemismos non son simples palabras amables, senón ferramentas de opresión simbólica.
3. Alicia
O terceiro relato, “Alicia”, establece un diálogo evidente coa tradición literaria que arrinca de Alicia no país das marabillas de Lewis Carroll, pero Momán reformúlaa nun rexistro sombrizo e distópico. Aquí, Alicia xa non é a nena curiosa que descende á madrigueira dun coello, senón unha figura atrapada nun espazo opresivo, onde a identidade se fragmenta e os soños se converten en pesadelos.
O relato desenvolve unha atmosfera de estrañamento constante, con episodios que oscilan entre o onírico e o delirante. A linguaxe é máis experimental ca nos dous textos anteriores, con imaxes perturbadoras, cambios de perspectiva e xogos de percepción que evocan tanto a narrativa do absurdo como o surrealismo. O lector non atopa un fío argumental lineal, senón unha sucesión de visións nas que Alicia se enfronta a un mundo carente de lóxica pero saturado de ameazas.
Neste sentido, “Alicia” pode lerse como unha metáfora da perda de referentes nunha sociedade en crise: a protagonista transita por un espazo simbólico onde non existen certezas, onde as categorías de realidade e ficción se confunden. O ton distópico do libro alcanza aquí a súa expresión máis explícita, pois non se trata xa de retratar a miseria urbana (“Novembro”) ou os mecanismos de ocultación (“Eufemismo un e dous”), senón de mergullar directamente na experiencia do absurdo.
O relato destaca tamén pola súa dimensión metatextual: ao evocar a Alicia de Carroll, Momán sitúa a súa protagonista nun diálogo intertextual que lle permite subverter os códigos da narrativa fantástica clásica. O marabilloso transfórmase en ameazante, o xogo en tortura, o descubrimento en desorientación. Así, a Alicia de Momán é unha figura distópica que encarna a fragilidade do individuo contemporáneo, sometido a forzas que escapan ao seu control.
Conclusión
Os tres relatos que compoñen Bosquexos para unha distopía funcionan como variacións dun mesmo motivo central: a representación dunha realidade degradada, onde as persoas viven sometidas á precariedade, á alienación e á imposibilidade de atopar sentido. A distopía que anuncia o título non se localiza nun futuro afastado, senón no presente inmediato, nas nosas cidades, nos nosos vínculos familiares e laborais.
“Novembro” ofrece unha visión coral e social; “Eufemismo un e dous” analiza a linguaxe como máscara opresiva; “Alicia” mergúllanos nun universo alegórico e onírico. Xuntos, compoñen un tríptico narrativo que confirma a capacidade de Alberte Momán para explorar, dende distintos rexistros, a mesma intuición fundamental: vivimos xa nunha distopía, só que disfrazada de normalidade.
En termos de estilo, o libro combina un realismo cru con pasaxes líricas e experimentais, xogando coa fragmentación e a multiplicidade de voces. O resultado é unha lectura incómoda pero profundamente lúcida, que interpela ao lector sobre a súa propia realidade.