O libro colectivo Arquitecturas, editado por M Editora e coordinado en parte por Alberte Momán, constitúe unha proposta poética coral onde diversos autores e autoras deseñan, dende as súas propias voces, unha arquitectura textual e simbólica sobre a realidade, a identidade e a ruína. A metáfora arquitectónica serve de eixe unificador, mais cada contribución leva a marca particular do seu autor, nun diálogo que transita entre a estética e a introspección, entre o espazo habitado e a memoria vivida.
Nesta recensión propóñome abordar cada unha das propostas autorais presentes na obra, salientando os elementos temáticos e estilísticos máis relevantes de cada intervención, e valorando o conxunto como un experimento colectivo de escritura poética.
Alejandro Casal Dosil: a arquitectura do desexo e da luz
O primeiro dos textos, da man de Alejandro Casal Dosil, inaugura o volume cunha sensualidade palpable e unha escrita de forte carga simbólica. A luz e o sol son os motivos centrais, que constrúen e destrúen, que ceguen e guían. A sexualidade fíltrase nos versos cunha linguaxe táctil e evanescente, onde “as pernas” da amada e “a calor do seu alento” mestúranse coa idea dunha estrutura emocional e erótica que se eleva e se derruba ao tempo.
O poema non renuncia á súa dimensión filosófica e interrogativa. “O amor? xa non é ira, rancor ou vinganza... mais segue a ter riscos de ira, rancor e vinganza” di o eu lírico, nunha reflexión que actualiza as nocións clásicas do eros como forza destrutiva. A arquitectura aquí é psicolóxica, feita de sensacións e percepcións, da tensión entre a beleza e o perigo, entre a atracción e a disolución.
Eilún del Pazo Moa: mitoloxía da terra e memoria da muller
Co seu ciclo lírico Arquitecturas da Pena, Eilún del Pazo ofrece unha das propostas máis orixinais e formalmente sólidas do volume. A autora constrúe un mito poético que se inscribe na paisaxe da Ribeira Sacra, onde a Pena Pombeira se converte nun espazo sagrado e simbólico. Aquí a arquitectura non é urbana senón telúrica: son os “socalcos”, “as vides” e “as avelaionas” os elementos dun mundo ancestral e feminino.
A visión da muller como matria, como forza fundacional, está presente ao longo dos oito fragmentos do poema. A figura da “muller bravía”, da “nai das lobas”, subverte os relatos tradicionais, situando o feminino como suxeito histórico e constructor da memoria colectiva. Eilún del Pazo articula así unha arquitectura da resistencia e do corpo, na que a dor e a loita non impiden a beleza senón que a sosteñen.
Manuel López Rodríguez: ruínas, baleiro e as linguaxes do silencio
O apartado titulado Deica cantil, da autoría de Manuel López Rodríguez, mergúllase nunha poética da desaparición e do silencio. O autor traballa cunha linguaxe fragmentaria, ás veces hermética, onde o espazo arquitectónico (as casas, as escaleiras, os lavadoiros) aparece como lugar da memoria, pero tamén do desarraigo.
A súa escrita, influída pola estética do minimalismo e a tradición oriental (cunha referencia directa aos poemas de Tao Quian), desenvolve unha indagación sobre a ruína e a mudanza. “Non sei de que xeito mudou a liña” di un verso, resumindo o espírito dun poema que observa como a linguaxe e os espazos se esvaen na ambigüidade e no tempo. Aquí a arquitectura é, ante todo, evocación e perda: unha tentativa de reconstruír o que nunca chegou a ser completamente habitado.
Luis Mazás López: paisaxes urbanas e desencanto político
No seu conxunto O início da partida, Luis Mazás López ofrece unha mirada crítica e desencantada sobre a cidade, o poder e o suxeito. Escrito en portugués, o seu texto achega unha musicalidade distinta ao libro e dialoga abertamente co legado da poesía urbana e política luso-brasileira, pero tamén co existencialismo europeo.
Mazás traza unha cartografía de espazos feridos: “arquitetura gris da cidade”, “bairro operário”, “construções abandonadas”. As imaxes do vidro, do concreto, da ruína, remiten a un mundo no que a identidade individual e colectiva se esfarela baixo o peso dunha modernidade desalmada. A súa poesía ten un fondo humanista e rebelde: o poeta observa “os frágeis corpos da vida” e resiste coa palabra ante o colapso da civilización.
Alberte Momán: a cidade como corpo e como cárcere
Na sección Arquiteturas da dor, Alberte Momán desenvolve un discurso poético de fonda carga filosófica e crítica. A cidade preséntase como espazo alienante, onde a rectitude das liñas e a transparencia do vidro non significan liberdade, senón control e illamento. A imaxe recorrente do copo –metáfora da estrutura social e existencial– articula a idea dunha contención forzada: o suxeito está encerrado, mais é capaz de ver a súa propia prisión.
Momán emprega un ton entre confesional e ensaístico, cunha prosa poética que bordea o discurso filosófico. A súa crítica da cidade como espazo de dor non é allea a unha certa esperanza, contida na capacidade de sentir, de erguer estruturas novas mesmo sobre as ruínas. “As estruturas danan e son danadas”, afirma o texto, e nese recoñecemento reside a posibilidade dun novo comezo.
Ramiro Vidal Alvarinho: o monstro e a máquina
A Fisionomía do monstro, de Ramiro Vidal Alvarinho, supón un desprazamento cara a unha lírica máis abstracta, de resoancia tecnopoética. A arquitectura, neste caso, aparece asociada a mecanismos, a sistemas, a “cápsulas de vidro” e “danza dos mecanismos”, nun universo onde o corpo e a cidade son extensións dun mesmo proceso de descomposición e resistencia.
Vidal Alvarinho introduce unha voz híbrida, a medio camiño entre o orgánico e o tecnolóxico, entre o humano e o maquínico. As referencias á música (Metallica, Deep Purple, Leño) funcionan como banda sonora dunha travesía pola decadencia industrial e emocional. Esta arquitectura do ruído e da dor, inscrita nun corpo que observa e resiste, é unha das achegas máis innovadoras e radicais do volume.
Clara Vidal: a arquitectura da ausencia e do corpo
Pecha o libro a voz delicada e incisiva de Clara Vidal, cun ciclo lírico que articula unha poética da intimidade e do baleiro. En Arquitectura da ausencia, a palabra convértese en materia construtora: “os libros son unha das vigas máis esenciais das casas”, afirma o limiar, sinalando que a literatura é tamén estrutura e habitáculo.
A súa proposta mestura a linguaxe arquitectónica co discurso do corpo, da xénese, da creación. A figura da muller como matriz, como espazo creador, aparece tanto en clave simbólica como física: “abro as pernas. Deixo que o mundo more dentro”, di con valentía. Mais esta potencia creadora non oculta a conciencia do fracaso e da perda: “nacín para fracasar”, afirma no epílogo, nun xesto que recoñece a beleza das estruturas incompletas.
Conclusión: un libro como edificio en construción
Arquitecturas é moito máis ca unha antoloxía: é unha obra de conxunto, onde os textos dialogan, se amplifican, se contradín e se completan. A metáfora arquitectónica funciona como eixo temático, mais tamén como estrutura conceptual: cada poeta achega un alicerce, unha parede, unha escaleira. Xuntos constrúen unha casa poética de múltiples habitacións, que acolle tanto a luz como a sombra, tanto a memoria como a utopía.
O libro destaca polo seu risco formal, pola súa diversidade de voces e pola súa capacidade de artellar unha reflexión complexa sobre o espazo, o corpo, a dor e a construción identitaria. En tempos de fragmentación e ruína, esta obra lembra que a poesía pode ser tamén arquitectura: un lugar onde habitar, resistir e volver empezar.